Ιερά Μονή Παναγίας Σουμελά
Στο χωριό Καστανιά του όρους Βερμίου βρίσκεται το πασίγνωστο προσκύνημα που ιδρύθηκε το 1951 ως συνέχεια της ομωνύμου μονής, που επί 16 αιώνες αποτελούσε σύμβολο και πνευματικό κέντρο του Ποντιακού Ελληνισμού.
Σε σπήλαιο του απόκρημνου όρους Μελά της Τραπεζούντας και σε υψόμετρο 1063 μέτρων, ιδρύθηκε το 386 μ.Χ. από δύο μοναχούς, με αποκάλυψη της Παναγίας, το μοναστήρι που έμελε να αποτελέσει πνευματικό κέντρο του Ελληνοπόντου. Θα ανέβουμε «σου Μελά την Παναΐαν» έλεγαν οι Πόντιοι κι έτσι επικράτησε η ονομασία αυτή της Παναγίας. Η θαυματουργός εικόνα της, που χαράχθηκε πάνω σε ξύλο από τον Ευαγγελιστή Λουκά, αλλά και το αγιασματικό νερό με θεραπευτικές ιδιότητες που άρδευε το μοναστήρι και αναβλύζει μέσα από ένα γρανιτώδη βράχο αποτελούσαν σημεία κατατεθέν της μονής.
Μεγάλη ήταν η εύνοια των αυτοκρατόρων του Βυζαντίου προς τη μονή, ενώ και επί Τουρκοκρατίας οι Σουλτάνοι την ευλαβούνταν και την ευεργετούσαν. Η βάρβαρη και ασεβής συμπεριφορά των Νεότουρκων και Κεμαλικών προς τα μοναστήρια του Πόντου κατέληξε στην ολοσχερή καταστροφή της μονής το 1922, ενώ οι μοναχοί είχαν διαφύγει.
Πριν τον ξεριζωμό και την αναγκαστική έξοδο του 1923 έκρυψαν την εικόνα μαζί με το ανεκτίμητης αξίας Σταυρό με τίμιο ξύλο του Μανουήλ Γ’ Κομνηνού και ένα χειρόγραφο ευαγγέλιο του οσίου Χριστοφόρου στο παρεκκλήσι της αγ. Βαρβάρας. Το 1931 με ενέργειες του Ελ. Βενιζέλου ο ένας από τους δύο εναπομείναντες ζωντανούς μοναχούς της ιστορικής μονής ξεκίνησε από τη Θεσσαλονίκη για τον Πόντο, ξέθαψε τα κειμήλια και τα έφερε στην Ελλάδα.
Το 1951 αρχίζει η ανέγερση της νέας Παναγίας Σουμελά, στο Βέρμιο που αποτελεί σύμβολο και φάρο των Ποντίων στον ελλαδικό χώρο. Εκεί θρονιάστηκε και η περιώνυμη εικόνα μαζί με τα υπόλοιπα κειμήλια. Ο περιβάλλων χώρος της μονής περιλαμβάνει δέκα ξενώνες, εστιατόριο, πλατεία, πάρκινγκ, τουριστικά περίπτερα κ.α.
Κάθε χρόνο στις 15 Αυγούστου, στη γιορτή της Παναγίας, χιλιάδες επισκέπτες (πόντιοι και μη) από όλη την Ελλάδα, συρρέουν στην Παναγία Σουμελά για να προσκυνήσουν αλλά και να παρακολουθήσουν τις εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται στον χώρο.